علوم غیرمتمرکز (DeSci): آینده علم با فناوری بلاکچین

علوم غیرمتمرکز یا DeSci رویکردی نوین در دنیای علم است که با بهره‌گیری از فناوری‌های وب3 مانند بلاکچین، قراردادهای هوشمند و سازمان‌های غیرمتمرکز خودگردان (Decentralized Autonomous Organizations یا DAOs)، فرآیندهای علمی را شفاف‌تر، مشارکتی‌تر و در دسترس‌تر می‌کند. در این روش، داده‌های علمی روی بلاکچین ذخیره می‌شوند و تأمین مالی تحقیقات از طریق ارزهای دیجیتال انجام می‌شود. اما آیا DeSci می‌تواند جایگزین علم سنتی شود؟ این مقاله به بررسی مفهوم علوم غیرمتمرکز، نحوه عملکرد، مزایا، چالش‌ها و آینده آن می‌پردازد. با ما همراه باشید تا ببینیم چگونه DeSci می‌تواند آینده علم را دگرگون کند.

 

علوم غیرمتمرکز (DeSci) چیست؟

علوم غیرمتمرکز (Decentralized Science) یا به اختصار DeSci، به استفاده از زیرساخت‌های وب3 در فرآیندهای علمی اشاره دارد. این رویکرد با هدف بهبود شفافیت، دسترسی عمومی و همکاری جهانی در تحقیقات علمی ایجاد شده است. برخلاف روش‌های سنتی که در آن داده‌ها اغلب در پایگاه‌های بسته ذخیره می‌شوند و تأمین مالی به کمک‌های دولتی یا حمایت‌های شرکتی وابسته است، DeSci از فناوری بلاکچین برای ذخیره داده‌ها و از ارزهای دیجیتال برای جذب سرمایه استفاده می‌کند.

 

ویژگی‌های کلیدی DeSci:

• شفافیت داده‌ها: داده‌های علمی روی بلاکچین ذخیره می‌شوند که تغییرناپذیر و قابل ردیابی هستند.

• تأمین مالی غیرمتمرکز: استفاده از DAOs برای جمع‌آوری سرمایه از سراسر جهان.

• همکاری جهانی: امکان مشارکت محققان، دانشجویان و حتی علاقه‌مندان غیرحرفه‌ای در پروژه‌های علمی.

• توکن‌سازی مالکیت فکری: تبدیل نتایج تحقیقات به دارایی‌های دیجیتال قابل معامله.

DeSci در مقایسه با علم سنتی، موانع دسترسی به منابع علمی را کاهش می‌دهد و به محققان اجازه می‌دهد بدون وابستگی به نهادهای مرکزی، پروژه‌های خود را پیش ببرند.

 

علوم غیرمتمرکز چگونه کار می‌کند؟

DeSci با ترکیب فناوری‌های وب3 و فرآیندهای علمی، اکوسیستمی غیرمتمرکز برای تحقیق و توسعه ایجاد می‌کند. این سیستم در سه حوزه اصلی فعالیت می‌کند: تأمین مالی، ذخیره و انتشار داده‌ها، و مدیریت مالکیت فکری.

تأمین مالی غیرمتمرکز

در روش‌های سنتی، تأمین مالی تحقیقات علمی معمولاً از طریق کمک‌های دولتی، بنیادهای خیریه یا شرکت‌های خصوصی انجام می‌شود که فرآیندی زمان‌بر و رقابتی است. DeSci با استفاده از DAOs (سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز)، امکان جمع‌آوری سرمایه از سرمایه‌گذاران جهانی را فراهم می‌کند. این سازمان‌ها از قراردادهای هوشمند برای مدیریت شفاف منابع مالی استفاده می‌کنند.

ذخیره و انتشار داده‌ها

داده‌های علمی در DeSci روی بلاکچین ذخیره می‌شوند که امکان دسترسی عمومی و تغییرناپذیری را فراهم می‌کند. این روش نه‌تنها شفافیت را افزایش می‌دهد، بلکه داده‌های ناموفق (که در علم سنتی اغلب منتشر نمی‌شوند) را نیز به اشتراک می‌گذارد تا از تکرار اشتباهات جلوگیری شود.

مدیریت مالکیت فکری (IP)

یکی از چالش‌های علم سنتی، عدم شفافیت در تخصیص مالکیت فکری است. DeSci با توکن‌سازی مالکیت فکری، این فرآیند را شفاف و قابل معامله می‌کند. برای مثال، نتایج تحقیقات می‌توانند به‌صورت توکن‌های غیرقابل معاوضه (NFT) عرضه شوند.

کاربردهای DeSci به‌ویژه در علوم زیستی و بیوتکنولوژی برجسته است، جایی که فرآیندهای طولانی تأمین مالی و مشکلات مالکیت فکری مانع پیشرفت می‌شوند.

 

نمونه‌های واقعی پروژه‌های DeSci

پروژه‌های متعددی در حوزه DeSci در حال توسعه هستند که هر یک جنبه‌ای از این فناوری را به نمایش می‌گذارند. در ادامه به چند نمونه برجسته اشاره می‌کنیم:

پروتکل BIO

پروتکل BIO یکی از بزرگ‌ترین پلتفرم‌های DeSci است که ابزارهایی برای تأمین مالی، توسعه و مدیریت مالکیت فکری علمی ارائه می‌دهد. این پلتفرم با حمایت YZi Labs (که قبلاً به‌عنوان Binance Labs شناخته می‌شد)، از BioDAOs برای جمع‌آوری سرمایه و توکن‌سازی نتایج تحقیقات استفاده می‌کند. BioDAOs به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند در پروژه‌های بیوتکنولوژی سرمایه‌گذاری کنند و از سود احتمالی بهره‌مند شوند.

Molecule و VitaDAO

Molecule یک بازار غیرمتمرکز برای پروژه‌های علمی است که در آن محققان می‌توانند پروژه‌های خود را به‌صورت NFT ثبت کنند. این پلتفرم پروژه‌هایی مانند تحقیقات دانشگاه نیوکاسل در زمینه پیری مولکولی و پروژه دانشگاه کپنهاگ در زمینه طول عمر را پشتیبانی می‌کند. VitaDAO، که بخشی از اکوسیستم Molecule است، بر تأمین مالی تحقیقات مرتبط با طول عمر تمرکز دارد و از استیبل‌کوین‌هایی مانند USDC برای جذب سرمایه استفاده می‌کند.

AminoChain

AminoChain از بلاکچین لایه دوم برای ایجاد کانال‌های امن و خصوصی برای انتقال داده‌های پزشکی استفاده می‌کند. این پلتفرم به مؤسسات پزشکی امکان می‌دهد داده‌های حساس را بدون نقض حریم خصوصی بیماران به اشتراک بگذارند.

این پروژه‌ها تنها بخشی از اکوسیستم رو به رشد DeSci هستند که نشان‌دهنده پتانسیل این فناوری برای تحول علم هستند.

 

مزایای علوم غیرمتمرکز

DeSci مزایای متعددی نسبت به روش‌های سنتی ارائه می‌دهد که می‌تواند علم را دموکراتیک‌تر و کارآمدتر کند:

دسترسی باز به علم

با ذخیره داده‌ها روی بلاکچین، DeSci امکان دسترسی عمومی به منابع علمی را فراهم می‌کند. این شفافیت اعتماد به نتایج علمی را افزایش می‌دهد و از تقلب علمی جلوگیری می‌کند.

همکاری جهانی

DeSci به محققان، دانشجویان و حتی علاقه‌مندان غیرحرفه‌ای اجازه می‌دهد در پروژه‌های علمی مشارکت کنند. این رویکرد به نوعی نسخه وب3 از علم شهروندی (Citizen Science) است که در آن عموم مردم می‌توانند داده‌ها را جمع‌آوری یا تحلیل کنند.

تأمین مالی نوآورانه

DeSci مدل‌های سنتی تأمین مالی را دور می‌زند و از طریق توکن‌ها و DAOs سرمایه‌گذاری مستقیم از عموم را ممکن می‌کند. همچنین، پاداش‌های توکنی برای نتایج قابل تکرار، انگیزه‌ای برای کیفیت بالاتر تحقیقات ایجاد می‌کند.

شفافیت و قابلیت ردیابی

بلاکچین امکان ردیابی دقیق داده‌ها و مالکیت فکری را فراهم می‌کند، که باعث کاهش اختلافات و افزایش اعتماد می‌شود.

 

چالش‌ها و معایب احتمالی DeSci

با وجود مزایای فراوان، DeSci همچنان با چالش‌هایی مواجه است که باید برای پذیرش گسترده‌تر برطرف شوند:

کیفیت تحقیقات

در سیستم‌های غیرمتمرکز، به‌ویژه بدون مکانیزم‌های قوی بررسی همتایان (Peer Review)، خطر انتشار تحقیقات کم‌کیفیت یا نادرست وجود دارد. این موضوع می‌تواند اعتبار DeSci را به خطر بیندازد.

نوسانات مالی

وابستگی به ارزهای دیجیتال، که اغلب ناپایدار هستند، می‌تواند تأمین مالی پروژه‌های بلندمدت را دشوار کند. برای مثال، افت ارزش توکن‌ها ممکن است بودجه یک پروژه را کاهش دهد.

چالش‌های نظارتی

DeSci در حوزه‌ای خاکستری از نظر قوانین فعالیت می‌کند. استفاده از DAOs و توکن‌ها ممکن است با قوانین مالکیت فکری یا حفاظت از داده‌ها در برخی کشورها مغایرت داشته باشد.

ریسک‌های استارتاپی

بسیاری از شرکت‌های DeSci در مراحل اولیه هستند و ممکن است به دلیل مدیریت ضعیف یا ناتوانی در ارائه محصول پایدار شکست بخورند، که می‌تواند رشد کلی این صنعت را مختل کند.

 

آینده علوم غیرمتمرکز

DeSci در ابتدای مسیر خود قرار دارد، اما پتانسیل آن برای تغییر علم غیرقابل انکار است. در آینده، می‌توان انتظار داشت که اکوسیستم‌های علمی کاملاً غیرمتمرکز با مشارکت شرکت‌های دارویی، دانشگاه‌ها و عموم مردم شکل بگیرند. توسعه فناوری‌های جدید برای بهبود حریم خصوصی داده‌ها و استانداردسازی فرآیندها نیز نقش مهمی در موفقیت DeSci خواهد داشت.

فرصت‌های کلیدی:

• دموکراتیزه کردن علم: دسترسی برابر به منابع علمی برای همه.

• تسریع نوآوری: کاهش موانع مالی و بوروکراتیک در تحقیقات.

• همکاری بین‌رشته‌ای: ایجاد پلتفرم‌هایی برای همکاری محققان از حوزه‌های مختلف.

چالش‌های پیش‌رو:

• ایجاد تعادل بین شفافیت و حفاظت از داده‌های حساس.

• توسعه استانداردهای جهانی برای بررسی کیفیت تحقیقات.

• هماهنگی با قوانین بین‌المللی برای پذیرش گسترده‌تر.

 

جمع بندی

علوم غیرمتمرکز (DeSci) با ترکیب فناوری وب3 و علم، راهی نوین برای شفافیت، همکاری و نوآوری در تحقیقات علمی ارائه می‌دهد. از تأمین مالی غیرمتمرکز گرفته تا ذخیره داده‌ها روی بلاکچین، DeSci پتانسیل دگرگونی علم را دارد. با این حال، چالش‌هایی مانند کیفیت تحقیقات و مسائل نظارتی باید برطرف شوند تا این فناوری به‌طور کامل به ثمر بنشیند. اگر به دنبال مشارکت در آینده علم هستید، پروژه‌های DeSci مانند پروتکل BIO یا Molecule مکان‌های خوبی برای شروع هستند. نظر شما درباره DeSci چیست؟ آیا آماده‌اید در این انقلاب علمی مشارکت کنید؟

 

سؤالات متداول (FAQ)

علوم غیرمتمرکز چیست؟

علوم غیرمتمرکز (DeSci) رویکردی است که از فناوری‌های وب3 مانند بلاکچین و DAOs برای شفافیت و همکاری در تحقیقات علمی استفاده می‌کند.

چگونه می‌توان در پروژه‌های DeSci سرمایه‌گذاری کرد؟

شما می‌توانید از طریق پلتفرم‌هایی مانند Molecule یا پروتکل BIO در پروژه‌های DeSci سرمایه‌گذاری کنید. این پلتفرم‌ها معمولاً از توکن‌ها یا استیبل‌کوین‌هایی مانند USDC استفاده می‌کنند.

آیا DeSci جایگزین علم سنتی خواهد شد؟

DeSci به‌عنوان مکملی برای علم سنتی عمل می‌کند و بعید است به‌طور کامل جایگزین آن شود. با این حال، می‌تواند فرآیندهای علمی را کارآمدتر و شفاف‌تر کند.

چه ریسک‌هایی در استفاده از DeSci وجود دارد؟

ریسک‌هایی مانند انتشار تحقیقات کم‌کیفیت، نوسانات ارزهای دیجیتال و عدم شفافیت نظارتی از جمله چالش‌های DeSci هستند.